Дзяржаўная ўстанова адукацыі
«Навучальна-педагагічны комплекс Рытанскі дзіцячы сад – сярэдняя школа»
Урок біялогіі ў 11 класе
Сучасны этап эвалюцыі чалавека. Расы іх паходжанне і адзінства.
Настаўнік біялогіі вышэйшай катэгорыіі
Юргелянец Вольга Казіміраўна
Рытань 2013
Тэма: Сучасны этап эвалюцыі чалавека. Расы іх паходжанне і адзінства.
Мэта:
-
Садзейнічаць развіццю ўяўленняў аб характэрных асаблівасцях рас чалавека, аб умовах фарміравання расавых прыкмет;
-
Садзейнічаць фарміраваннюнавыкаў работы з рознымі крыніцамі інфармацыі, замацаваць уменні абагульняць, аналізаваць і рабіці вынікі на аснове атрыманай інфармацыі;
-
Садзейнічаць выхаванню талерантных адносін да людзей розных нацыянальнасцей і рас, выхоўваць пачуцці ўзаемадапамогі і ўзаемакантролю, стварыць умовы для развіцця камунікатыўных навыкаў пры рабоце ў групах
Абсталяванне: камп’ютар, мульціпраектар, раздатачны матэрыял(карткі з рознаўзроўневымі заданнямі), муляжы “Эвалюцыя чалавека”, Канстытуцыя РБ.
Тып урока: камбінаваны (паўтаральна-абагульняючы і фарміравання новых ведаў і ўменняў)
Тэхналогія: з выкарыстаннем элементаў асобасна-арыентаванай тэхналогіі “Навучанне ў садружнасці”, ІТ-тэхналогіі, прабленага навучання.
Форма арганізацыі пазнавальнай дзейнасці вучняў:
-
Індывідуальная
-
Франтальная
-
Групавая
ХОД УРОКА
I. Арганізацыйны момант
1.1. псіхалагічны настрой класа на урок
Костер, похрустывая ветками,
Мне память тайную встревожил, -
Он был зажжен в пещерах предками
У горно-каменных подножий.
Как трудно было им, единственным,
На человеческом рассвете,
На неуютной и таинственной
Необустроенной планете.
Быть может, там был каждый гением
(бездарность выжила б едва ли)
С таким бессмертным удивлением
Они нам землю открывали.
На них презрительными мордами
Как на случайное уродство,
Посматривали звери, гордые
Своим косматым первородством.
Мы стали опытными, взрослыми
А предки шли призывниками
Как смертники, в разведку посланные
Предшествующими веками.
Еще не поклонялись идолам,
Еще анналов не писали …
А Прометей был просто выдуман –
Огонь они добыли сами.
- Аб якіх біялагічных праблемах гаворыцца ў вершы?
-Калі дзейнічалі біялагічныя фактары, на якіх этапах эвалюцыі?
-Час дзеяння сацыяльных фактараў?
Пытанне: Рабяты, аб якіх асаблівасцях эвалюцыйнага станаўлення чалавека гаворыцца ў гэтым вершы?
(Аб выдзяленні чалавека з жывёльнага свету,эвалюцыі продкаў,ролі біялагічных і сацыяльных фактараў у станаўленні чалавека сучаснага)
II. Актуалізацыя ведаў вучняў
2.1. Праца па картках
Установіць адпаведнасць (4-5 Бал.) Адносіцца да палеаантропам А. Неандэртальцы Астанкі знойдзены ў Франціі Б. Краманьёнцы Рост до 180 см Аб’ем чэрапа – 1400 см3 Аб’ем чэрапа – 1600 см3 Надброўны валік адсутнічае Астанкі знойдзены ў Германіі Зачаткі членараздзельнай мовы Изготавливали каменные орудия труда (скрэблы, рубіла) Мазгавы аддзел пераважваў над тварным Развіты падбародачны выступ Раставіць у пэўным парадку(2-3 бал.) А. Неандэрталец -
В. Краманьёнец Г. Сінантрап Д. Дрыяпітек Е. Аўстралапітек АДКАЗЫ:
Станаўленне чалавека ў сістэме арганічнага свету - уставіць прапушчаныя словы:
Імперыя Клетачныя
Надцарства ........
Царства ………..
Падцарства .......
Тып.......
Падтып …………
Клас ................
Падклас …….
Атрад ………
Падатрад Чалавекападобныя малпы
Секцыя Вышэйшыя вузканосыя прыматы
Сямейства ……….
Род ……….
Від …………….
( САМАКАНТРОЛЬ)
2.2. Састаўленне кластэра
2.3. Міні-сачыненні “Няўжо мы радня”
2.4.Як разумееце выказванне В.І. Вярнадскага“Чалавек разумны- гэта від,здольны да самазнішчэння”.
III. Актывізацыя пазнавальнай дзейнасці:
“Колькі ў прыродзе таямніц і загадак, але самая складаная – чалавек”.
Васіль Вітка
3.1.Мы з вамі жывём у вельмі непросты час, час НТР, час свабоды і дэмакратыі.
Канстытуцыя любой краіны забараняе дыскрымінацыю людзей па расавых або нацыянальных прыкметах.
Нацыянальнае пытанне- адно з самых складаных у сацыялогіі і палітыцы, кожнаму з нас, рана ці позна, прыйдзецца вызначыць сваю грамадзянскую пазіцыю.
Выразная і устойлівая грамадзянская пазіцыя з’яўляецца не на пустым месцы. Яна асноўваецца на ведах.
Сёння мы паспрабуем адказаць на пытанні:
1.Што такое расы?
2. Як яны сфарміраваліся?
3. Ці патрэбна дзяліць людзей па расавых прыкметах?
3.2. Арганізацыя работы ў групах па праблеме “Чалавечыя расы. Марфалагічныя прыкметы рас”.
Кожная група атрымлівае заданне:
1гр.-выяўляе прыкметы еўрапоіднай расы
2гр.- прыкметы манглоіднай расы
3 гр.-негроіднай расы.
(на сталах дадаткі па тэме, інфармацыйныя лісткі. Па выніках работы ў групах запаўняецца табліца:
Характарыстыка рас
Марфалагічныя асаблівасці
|
Расы
|
Значэнне прыкметы
|
негроідная
|
еўрапоідная
|
манглоідная
|
Асаблівасці:
-
Твар
-
Нос
-
Вусны
-
Разрэз вачэй
-
Колер вачэй
|
|
|
|
|
Колер скуры
|
|
|
|
|
Форма і колер валасоў
|
|
|
|
|
ВЫНІК: У аснове дзялення чалавецтва на расы ляжаць марфалагічныя прыкметы, якія носяць адаптыўны характар.
3.3. Пошукава-аналітычная работа ў парах.
Даказаць, што чалавек належыць да аднаго біялагічнага віду на аснове наступных заданняў:
(заданне на інфармацыйных лістах на сталах або на камп’ютары)
ЗАДАННЕ: Прааналізуйце дадзеную спраўку і зрабіце вынік:
1.У клетках чалавека любой расы утрымоўваецца 46 храмасом?
2.Ад шлюбу людзей розных рас нараджаецца нармальнае пладавітае патомства?
3.Кроў чалавека адной расы можна пераліць чалавеку іншай расы (улічваючы групу крыві)
ВЫНІК ВУЧНЯЎ:
1.Усе расы аднолькавыя па генатыпічных, фізіялагічных, біяхімічных прыкметах.
2.Могуць свабодна уступаць у шлюб (скрыжоўвацца і даваць патомства-мецісацыя)
3.Усе патомкі пладавітыя, т.як усе расы належаць да аднаго біялагічнага віду Homa sapiens.
Схема мецісацыі
Еўрапоіды

Мецісы
Самба

Манглоіды
Негроіды
Мулаты
3.4.Арганізацыя ролева-гульнёвай сітуацыі
Узнікненне рас. Расагенез
Праблемнае пытанне:
1.Як унутры віда Homa sapiens маглі узнікнуць розныя чалавечыя расы
(інфармацыйныя лісты, камп’ютар)
На основе знания механизма возникновения внутривидовых группировок у животных и используя следующие данные, предположите, как могли появиться разные человеческие расы:
-
Древний человек – неандерталец жил 500-300 тыс. лет назад
-
Общий предок людей всех рас жил примерно 90-92 тыс. лет назад
-
Останки неандертальцев не обнаружены только в Америке и Австралии
-
100 тыс. лет назад громадная площадь Земли была покрыта льдом. Гималаи и Алтайские горы с расположенными на них ледниками разделили Евроазиатский континент на 3 области: Западную, Восточную и Южную с различными природно-климатическими условиями.
ВЫНІК ВУЧНЯЎ:
-
На ранніх стадыях развіцця дзейнічалі біялагічныя факторы, і на першым мейсцы быў натуральны адбор
-
Натуральны адбор садзейнічаў фарміраванню марфалагічных прыкмет, якія дапамагалі прыстасоўвацца да розных умоў асяроддзя, да розных кліматычных умоў
-
Прыкметы кожнай расы перадаюцца ў спадчыну, але яны не застаюцца нязменнымі.
2.Ці існуюць чыстыя расы?
ВЫНІК ВУЧНЯЎ:
1) Чыстых рас на Зямлі няма
2) Асноўныя фактары расагенезу-
- спадчынная зменлівасць
- натуральны адбор
- ізаляцыя(мінімальнае уздзеянне)
Праца з тлумачальнымі слоўнікамі: Расізм, нацыя, нацызм, фашызм,нэафашызм, шавінізм,генацыд,антысімітызм.
Этолаг- знаёміцца з значэннямі тэрмінаў, рыхтуецца да паведамлення
Антраполаг- паведамленне па схеме класіфікацыя рас сучаснага чалавека.
Праца па схеме (на экране схема расавай класіфікацыі сучаснага чалавека. Па акружнасці прыведзены назвы вялікіх рас, а ў сектарах назвы малых рас, паміж вялікімі расамі – па дзве пераходныя расы.)
Фізіёлаг- адрозненні рас
(праца вучняў па інфармацыйных лістах)
Пасля ўсяго сказанага застаецца толькі дабавіць, што усім людзям, расам, народнасцям, патрэбна навучыцца талерантнасці- цярпімасці. Хоць Дзяржава гарантуе равенства правоў і свабод чалавека і грамадзяніна незалежна ад пола, расы, нацыянальнасці,мовы,паходжання, - яно не можа забяспечыць выкананне гэтых гарантый без актыўнага ўдзелу ў іх выкананні кожнага грамадзяніна.
Артыкул. КАНСТЫТУЦЫЯ
IV. Замацаванне новых ведаў
4.1. Дыктант
1. Расавыя прыкметы чалавека узніклі шляхам......
2.Папуляцыя людзей з агульнымі біялагічнымі асаблівасцямі называецца......
3.Асноўнай прычынай узнікнення рас стала........
4.На эвалюцыю Homa sapiens у цяперашні час у большай меры уплывае.............,
А мінімальнае ўздзеянне аказваюць ........................
Единственный эволюционный фактор, который сохраняет большое значение в человеческом обществе- мутационный процесс. Мутации в клетках человеческого организма возникают в основном с той же частотой, которая была характерна для него в прошлом. В некоторых районах нашей планеты темп мутационного процесса несколько повысился из-за загрязнения природы химическими веществами и радиацией.
Именно, двадцатый век впервые в истории человечества породил глобальный экологический кризис. Только объединение всего человечества вокруг глобальных экологических проблем может позволить их решить.
Не насыщая пищей чрева,
Жует себя двадцатый век
И рубит, рубит жизни древо,
Как беспощадный человек.
Великий разум! Запрети ты
Рубить хотя последний сук.
М. Дудин.
V. Рэфлексія
5.1. “Вясёлка”
VI. Падвядзенне вынікаў урока
5.1. Ацэньванне вчняў і выстаўленне адзнак
VII. Д/З §4, падрыхтавацца да адказу на пытанні:
1.Чалавек у будучым, як ён зменіцца? У якім накірунку будзе адбывацца эвалюцыя”
2. Чаму за апошнія 40 год марфалагічны воблік чалавека амаль не змяніўся?
3. Ці адбываецца ў межах віда Чалавек разумны натуральны адбор? Ці існуе ізаляцыя?
ДАДАТАК 1
Схема расавай класіфікацыі сучаснага чалавека
Па акружнасці прыведзены назвы вялікіх рас рас, у сектарах – назвы малых рас, паміж вялікімі расамі – па дзве пераходных.
ДАДАТАК 2
Сучасны этап эвалюцыі чалавека. Від Чалавек разумны
Твар вузкі,
нос вузкі выступаючы,
вусны тонкія,
разрэз і становішча вачэй мае гарызантальнае размяшчэнне,колер вачэй - ад светла-блакітгага да чорнага,
валасы прамые або хвалістыя,
колер скуры– светлы, або крыху смуглы.
|
твар вузкі з выступаючай сківічнай часткай,
нос шырокі плоскі,
вусны тоўстыя,
разрэз і колер вачэй – шырокія і адкрытыя, карыя,
валасы чорныя, курчавыя і ўтвараюць своеасаблівую паветраную падушку,
колер скуры – цёмны.
|
Твар шырокі і пляскаты,з добра заўважнымі скуламі,нос і вусны сярэдняй шырыны,
вусны сярэднія па таўшчыне,
разрэз і колер вачэй – разкосасць, вузкія, скурная складка(эпікантус) на верхнім павеку,
валасы цёмныя, жорсткія, прамыя,
колер скуры– жаўтавата-смуглы з тоўстай тлушчавай падскурнай клятчаткай.
|
Характарыстыка рас
Марфалагічныя асаблівасці
|
Расы
|
Значэнне прыкметы
|
негроідная
|
еўрапоідная
|
манглоідная
|
Асаблівасці:
-
Твар
-
Нос
-
Вусны
-
Разрэз вачэй
-
Колер вачэй
|
|
|
|
|
Колер скуры
|
|
|
|
|
Форма і колер валасоў
|
|
|
|
| |