Обры Бёрдслі/ Aubrey Beardsley 1872 – 1898

4 Царква св. Марыі ў Трастэверы. Трастэвер – раён у Рыме, дзе знаходзіцца адна з самых старых у горадзе цэркваў – старажытная яе частка датуецца 340 г. н. э. Магчыма, гэта першая царква, прысвечаная св. Марыі (хаця афіцыйна такі статус належыць царкве св. Марыі Маджорэ, што таксама знаходзіцца ў Рыме).

5 Остыя і Велетры – рымская акруга; у часы старажытнарымскай імперыі Остыя была самастойным горадам, галоўным портам Рыма; у часы Сярэднявечча і Адраджэння многія антычныя будынкі Остыі былі разабраныя і вывезеныя. Цікава тое, што да ХІ ст. святары прыхадскіх цэркваў, у тым ліку царквы ў Остыі і Велетры, лічыліся ніжэйшымі за біскупаў; толькі пасля ХІ ст. яны атрымалі кардынальскі сан.

6 Нікарагуа – краіна ў Цэнтральнай Амерыцы.

7 Патагонія – частка Паўднёвай Амерыкі, размешчаная на поўдзень ад ракі Каларада ў Аргентыне і ракі Бія-Бія ў Чылі.

8 Гарацый (поўнае імя Квінт Гарацый Флак, 65 г. да. н. э. – 8 г. да н. э.) – паэт “залатога стагоддзя” рымскай літаратуры. Гай Цыльній Мецэнат – рымскі дзяржаўны дзеяч і апякун мастацтваў. Падарыў Гарацыю маёнтак у Сабінскіх гарах на рацэ Тыбур. Таксама ён дапамог Вергілію (поўнае імя Публій Вергілій Марон, 70 г. да н. э. – 19 г. да н. э.) вярнуць адабраны маёнтак, пра што згадваецца ў “Георгіках”.

9“Георгікі” – другая, пасля “Буколік”, паэма Вергілія.

10 “Энеіда” – няскончаная эпічная паэма Вергілія, у якой расказваецца гісторыя Энея, які пакінуў Трою і заснаваў Рым, пачаўшы дынастыю, з якой паходзіў імператар Аўгуст. Менавіта ён папрасіў Вергілія заняцца распрацоўкай сюжэта пра Энея, мяркуючы такім чынам абараніць свае дынастычныя інтарэсы.

11 Цэзар – тытул рымскага імператара, які паходзіць ад імені Юлія Цэзара. У афіцыйным найменні імператара ён звычайна ставіўся на другім месцы пасля тытулу “імператар”. У позняй імперыі званне цэзара абазначала статус малодшага імператара, што знаходзіўся пры старэйшым, якога называлі аўгуст і якога ён пасля мог замяніць.

12 Кармантэль (сапр. імя Луі Карожы, 1717–1806) – французскі паэт, драматург, мастак і архітэктар. Знакаміты найперш як стваральнік парка Мансо ў Парыжы.

13 Менцэліюс (Mentzelius, лац. варыянт імені Christian Mentzel, 1622–1701) – нямецкі батанік, аўтар працы Index Nominum Plantarum Multilinguis (Universalis), 1682 г. У яго гонар названы род раслін менцэлія (Mentzelia).

14 Дамы цярпімасці (фр.)

15 Божая Маці перамогаў (фр.)

16 Валасы (фр.)

17 Жан Батыст Дара – прыдуманы Бёрдслі мастак, тройчы згадваецца ў аповесці.

18 Румянніца, тая, хто накладае румяны (фр.)

19 Блазан з камедыі Ўільяма Шэкспіра “Як вам гэта спадабаецца”.

20 Альфрэд Дэльво (1825–1867) – французскі журналіст і пісьменнік, складальнік шэрагу слоўнікаў, сярод іх – “Сучасны эратычны слоўнік” (1864) і “Слоўнік жарганізмаў: параўнанне парыжскіх арго” (1866).

21 Непрыстойнасці (фр.)

22 Тэрмін – боства межаў у старажатных рымлянаў, якое апекавалася памежнымі камянямі і слупамі, што размяжоўвалі зямельныя надзелы і лічыліся святарнымі, а таксама ўласна назва такіх слупоў. У свята Тэрміналіяў (23 лютага) рымляне прыносілі тэрмінам ахвяры і ўзліванні – віном, мёдам, зернем, пірагамі, заколвалі авец ці свінняў.

23 Лесвіца (фр.)

24 Святы Армаяка (фр.)

25 Святы кахання, галантныя святы (фр.)

26 Святая Вільгефорта – святая-мучаніца; лічылася, што яна мела бараду.

27 Валтузня (фр.)

28 Філе дарады пад соўсам марэшаль, рагу з языкоў карпаў, галубы на пожагу, дзічына з цыбуляй па-гішпанску, гусіны паштэт з мансальвійскім гарошкам, трыбух ягняці па-сентыментальнаму, артышокі па-грэцку, шарлотка паводле рэцэпту Люсі Ўотэрс, рыбныя галачкі і марожанае з сонечных прамянёў (фр.)

29 Тут: свята страўніка (фр.)

30 “Маленькая лáсіца” (фр.). У арыгінальным тэксце “la petite balette”. З прычыны, што слова “balette” у французскай мове адсутнічае, перакладчык палічыў магчымаю памылку друку.

31 Тут: прылада для выдалення валасоў (фр.)

32 Томас Отвэй (1651–1685) – ангельскі драматург, вядомы сваім нястрымным і легкадумным характарам: большасць сваіх п’есаў ён пісаў досыць паспешліва, а атрыманыя грошы тут жа марнаваў. П’еса “Лёс салдата” (The Soldier's Fortune, 1681) была ў свой час надзвычай папулярнай.

33 П'яны (фр.)

34 Паміж дзвюх калонаў (фр.)

35 Дырыжор (фр.)

36 Скарлаці – магчыма, маецца на ўвазе нехта з сям’і Скарлаці, адкуль выйшла шмат знакамітых кампазітараў: Алесандра Скарлаці (1660–1725), яго брат Франчэска Скарлаці (1666–1741) і сыны Дамініка Скарлаці (1685–1757) і П’етра Філіпа Скарлаці (1679–1750).

37 Кірпаты нос (фр.)

38 Сірано дэ Бержэрак (1619–1655) – французскі драматург, паэт, празаік і філосаф, аўтар камедыі “Правучаны педант” і трагедыі “Смерць Агрыпіны”.

39 “Вакханаліі Спарыёна” (фр.)

40 Чуб (фр.)

41 П’есы з такой назвай перакладчыкам не знойдзена.

42 Божа мой! (італ.)

43 Жонкі маршалаў (фр.)

44 Матылькі (фр.)

45 Тэадор Ўотс – магчыма, маецца на ўвазе ангельскі ангельскі крытык і паэт Тэадор Ўотс-Дантан (1832–1914), сябра Алджарнана Суінберна.

46 Вада для прыціранняў (фр.).

47 Булачкі (фр.).

48 Вуліца Вандом (фр.)

49 “Раман пра Ружу” (ст.-фр.)

50 Святая Роза Лімская – гісторыя, апісаная Бёрдслі, значна адрозніваецца ад кананічнай гісторыі святой Розы Лімскай, Ізабэлы Розы Флорас, якая ў маладым узросце была прынятая ў жаночы дамініканскі манастыр і займалася дабрачыннасцю. Ва ўзросце 31 году (у 1617 г.) Бог паведаміў ёй, што яе жыццё хутка скончыцца, і праз некалькі пакутлівых тыдняў яна памерла, а ў 1671 годзе была далучаная да святых Рымска-Каталіцкай царквы.

51 Жан Расін (1639–1699) – французскі драматург. У п’есе “Брытанік” (1669) Расін звяртаецца да рымскай гісторыі; адзін з герояў п’есы – імператар Нерон.

52 Мулераст – гэтым словам, ужываным ў коле Оскара Ўайлда і, верагодна, прыдуманым Робертам Росам, называлі мужчыну-гетэрасэксуала. Магчыма, слова ўтворанае ад лацінскага mulierarius – “аматар жанчын”.

53 Клубы (фр.)

54 Rheingold – “Золата Рэйна” (ням.), опера Рыхарда Вагнэра, пралог цыклу “Пярсцёнак Нібелунгаў”, упершыню пастаўленая ў Мюнхене 22 верасня 1869 году. Дзеянне трэцяй сцэны оперы, згаданай Бёрдслі, адбываецца ў падземнай кузні, дзе працуюць нібелунгі, скароныя Альберыхам. Богі Вотан і Логе дазнаюцца пра чароўны шалом Альберыха і з дапамогай хітрасці адбіраюць яго, а самога Альберыха бяруць у палон.

55 “Архітэктура XVIII стагоддзя” (фр.)

56 Хлопчыкі для купання (фр.)

57 Камердынер (фр.)

58 Цырульнік (фр.)

59 Фопінгтан – багаты фат, перасанаж некалькіх камедыяў: камедыі “Невыпраўляльны” Джона Ванбру (1664–1726), брытанскага драматурга і архітэктара фламандскага паходжання, самага буйнога прадстаўніка ангельскага барока; камедыі “Бесклапотны муж” Колі Сібера (1671–1757); камедыі “Паездкі ў Скарбара” Рычарда Брынслі Шэрыдана (1751–1816).

60 Джон Лампрыер (1765–1824) – ангельскі філолаг-класік, лексікограф і тэолаг, вядомы перадусім дзякуючы свайму слоўніку “Bibliotheca Classica, or Classical Dictionary containing a full Account of all the Proper Names mentioned in Ancient Authors”.

61 Сумны (фр.)

62 Stabat Mater – “Стаяла маці...” (лац.), рымскі каталіцкі гімн, аўтарам якога лічыцца італьянскі паэт ХІІІ ст. Якапонэ да Тоды. Сваю назву атрымаў па першых радках Stabat Mater dolorosa – “Стаяла маці скрушная”. Першая частка гімну апавядае пра пакуты Божай маці падчас распяцця Хрыста, другая ўяўляе сабой малітву грэшніка пра дараванне яму раю пасля смерці.

63 Конікі (азартная гульня – фр.)

64 Маленькія яечкі (фр.)

65 Міленькія азадкі (фр.)

66 Магічныя жывыя карціны (фр.)

67 Эксцэнтрычнасці, выбрыкі (фр.)

68 Галоўная страва (фр.)

69 Зала пахкіх вёснаў (фр.)

70 Састарэлая ўпадніцкая п’еса (фр.)

71 Луіс дэ Маралес (1509–1586) – гішпанскі мастак, адзін з самых яркіх прадстаўнікоў гішпанскага маньерызму. Сярод яго самых знакамітых карцінаў шмат выяваў Мадонны: “Божая Маці з птушкай” (1546), “Божая Маці з немаўлём і Янам Хрысціцелем” (1564–1566), “Божая Маці з немаўлём” (1570) і інш.

72 Пералюбнік (фр.)

73 Шыкоўныя святы кахання (фр.)

74 Тут: пастаральныя свавольствы (фр.)

75 Лішні (фр.).

76 Каханне ўчацвярых (фр.).

77 Маецца на ўвазе опера Вагнэра “Тангёйзэр” (гл. каментар 1) і яе герой, паэт-мінезінгер Вольфрам фон Эшэнбах. Віктор Марэль (1848–1923) – французскі оперны спявак-барытон, выступаў у Ковент Гардэн у 1873–1879, 1891–1895 і 1904 гг., быў першым выканаўцам ролі Вольфрама фон Эшэнбаха на лонданскай сцэне.

78 Бяседная зала (фр.).

79 Антуан Віртц (1806–1865) – бельгійскі мастак эпохі рамантызму, захоплены тэмай жыцця і смерці, аўтар партрэтаў Квазімода і Эсмеральды да рамана Гюго “Сабор Парыжскай Божай Маці” і карціны “Заўчаснае пахаванне”, натхнёнай Эдгарам По. Шмат эксперыментаваў з жывапіснымі матэрыяламі, спрабуючы дасягнуць эфекту матавага шкла, а таму многія яго творы не захаваліся.

80 Ўільям Тэрнер (1775–1851) – ангельскі мастак, майстар рамантычнага пейзажу.

81 Жан Батыст Каміль Каро (1796–1875) – французскі мастак-пейзажыст.

prajdzisvet.org