Літаратурна-музычная кампазіцыя “Жыві, роднае слова”
(да Міжнароднага дня роднай мовы)
1 вяд. Добры дзень, паважаныя сябры. Мы вітаем усіх прыхільнікаў роднага беларускага слова.
2 вяд. Слова любіць, каб яго гаварылі,
Слова любіць, каб яго шанавалі,
Слова любіць, каб з ім раіліся…
1 вяд. 21 лютага – дзень роднай мовы, таму сёння наша свята ў гонар слова, слова – стагоддзямі таму выпакутаванага і занесенага на старонкі мудрых кніг. Свята пісьменнасці і друку таксама ў гонар слова адбываецца ў першую нядзелю верасня.
2 вяд. На зямлі вельмі многа розных моў. Іх налічваюць спецыялісты каля дзвюх з паловай тысяч. Кожная з іх мае сваё ўнутранае аблічча і ўнутраную будову. Але толькі ў гучанні роднага слова чуем мы незвычайнае хараство і зладжанасць.
1 вяд. То ласкавае і пяшчотнае, як подых летняга ветру, то шырокае і плаўнае, як далячынь палёў і азёрныя блакіты, то звонкае і пералівістае, як празрыстыя крыніцы і песні птушак.
Гучыць песня “Мой родны кут” на сл. Я.Коласа, муз. І.Лучанка
2 вяд. Пра рознае можа расказаць чалавеку роднае слова. Пра падзеі даўно мінулыя і пра сувязь з сучаснасцю. Першым даў друкаваную кнігу для свайго народа, адваяваўшы яе з-пад улады царквы, наш славуты зямляк з Полацка Францыск Скарына.
1 вяд. Святыя браты Кірыла і Мяфодзій прынеслі ў славянскія краіны азбуку.
2 вяд. Кірыла Тураўскі, па прозвішчу Златавуст, – адзін з самых славутых пісьменнікаў Беларусі.
1 вяд. Сімяон Полацкі – беларускі вучоны і перакладчык, які ўсю сваю літаратурную спадчыну завяшчаў манастырам, у тым ліку і Куцейне пад Оршай.
2 вяд. Ефрасіння Полацкая – асветніца, заступніца Беларусі, заснавальніца школ для дзяўчынак, манастыра, які займаўся перапісваннем кніг, які з тых далёкіх часоў пракладваў ва ўсходнеславянскіх землях шляхі асветніцтва і адукацыі.
1 чытальнік. Марыў калісьці славуты Скарына,
Ціснуўшы кнігі на мове бацькоў,
Простаму люду ў роднай краіне
Зрабіць даступнай ён мудрасць вякоў.
2 чытальнік. Адкрывала школы і вучыла,
Кнігі перапісвала штодня.
Славу здабывала ўсёй Айчыне
Ефрасінні Полацкай імя.
3 чытальнік. Пад нашэпты пушчаў-бораў,
Пад напевы завірухаў
Кірыла Тураўскі піша творы
А ты слухай, шчыра слухай.
Як жылі, як векавалі,
Як пасля былі ў прыгоне
Адаб’е, як у крыштале,
Летапісец наш сягоння.
4 чытальнік. Два браты, іх постаці мільгнулі
І прапалі за смугой стагоддзяў.
Два браты, Кірыла і Мяфодзій,
Праз усю гісторыю праходзяць.
5 чытальнік. Праклалі яны дарогу
Да слова, святла.
За матчыну мову змагацца,
Каб вольнай заўсёды
Між вольных магла
Дзяржаваю Белая Русь называцца.
Гучыць песня “Спадчына” на сл. Я.Купалы, муз. І.Лучанка.
1 вяд. Родная мова – гэта вытокі нашай будучыні, неўміручая спадчына беларускіх песняроў.
2 вяд. Родная мова, цудоўная мова,
Ты нашых задумак уток і аснова,
Матчын дарунак ад самай калыскі,
Ты самацветаў яскравая нізка.
Кожнай драбніцай ты варта пашаны,
Кожнае слова вякамі стварала.
1 вяд. Спещная, крынічная спрадвеку
На крутых настроена вятрах,
Ты сама ў жыцці не проста сведкам,
Ты вякам пакінула свой шлях.
2 вяд. Сціпная, гасцінная, прыветная –
Я цябе запомню вось такой.
Будзь у песнях песняроў апетая
І не стань пакутнаю зямлёй.
1 вяд. Кожнае слова вякамі адбівалася ў фарбах роднай зямлі, у музыцы роднага краю.
Малая Радзіма – Радзімы мой край,
Угледзься і ўсюды пабачыш ты рай.
Ты боль мой, і радасць, і песня мая,
І мне даражэйшай на свеце няма.
Верш “Родная мова” М.Танка чытае Анастасія Заблоцкая
Верш “Словы” Ю.Свіркі чытае Наталля Падрэз
Верш “Словы” С.Грахоўскага чытае Вераніка Парневіч
2 вяд. Родная мова – гэта вершы і спевы, танцы, гэта невычэрпны беларускі фальклор – спрадвечная крыніца духоўнага ўзбагачэння і замацавання нацыянальнай свядомасці.
1 вяд. А зараз мы хацелі б вызначыць, ці добра вы ведаеце родную культуру. Давайце разам з вамі заглянем у нацыянальную скарбонку і адкажам на пытанні віктарыны.
-
У якім творы герой часта ўжывае такія словы: “Тудэма-сюдэма і вось цо-да” (Я.Купала “Паўлінка”)
-
Пра якую гістарычную асобу ў жыцці гаворыцца: “Як промень сонечны, які прасвятліў зямлю Полацкую” (Пра Ефрасінню Полацкую”)
-
У адной з беларускіх казак герой нешта шукае. Да каго ён толькі не звяртаецца: і да гусей, і да барана, і да каня. Што і ў якой казцы шукае герой? (Хлеб у казцы “Лёгкі хлеб”)
-
На чым высякалі першыя літары? (На камяні)
-
У якой сям’і нарадзіўся Францыск Скарына? (Сям’і купца)
-
вяд. А цяпер прадоўжыце беларускія прыказкі:
-
Лепш крышку зрабіць, чым … багата нагаварыць.
-
Лепш недагаварыць, чым … перагаварыць.
-
Хто многа чытае, той … многа ведае.
-
Ласкавае слова – што … дзень ясны.
-
Слова не верабей: вылеціць, не зловіш.
-
Трэба ведаць, калі сказаць, … а калі прамаўчаць.
-
Што напісана пяром, … тое не вырубіш тапаром.
-
Як брыдкае слова сказаць, лепш … язык выплюнуць.
-
Які розум, … такая і гаворка.
-
Праўда на агні не гарыць і … ў вадзе не тоне.
1 вяд. А зараз мы вам прапануем адгадаць загадкі:
-
Яе мы сябрам называем,
Яна ж нам тайны адкрывае,
Мы з ёй павінны век дружыць,
Бо вучыць нас на свеце жыць. (Кніга)
-
Без душы, без цела за сто міль ляцела. (Пісьмо)
-
Ляжыць паленца, а ў сярэдзіне сэрца. (Аловак)
-
З гары падае, а ўнізе б’е. (Гром)
-
На вадзе родзіцца, а вады баіцца. (Лёд)
-
Без языка, а гаворыць. (Кніга)
-
Без голасу, а вые, без рук, а абрусы сцеле. (Завіруха)
-
Крылляў не маю,
А хутка лятаю,
Сам мяне выпусціш,
А потым не зловіш. (Слова)
-
Пад шклом сяджу, у адзін бок гляджу. (Стрэлкі компаса)
-
Баран у хляве, яго рогі на дварэ. (Часнок)
2 вяд. Давайце ўспомнім, у якіх абрадах мы ўдзельнічалі, якія спявалі песні, танцавалі танцы. (Абрад калядавання, валачобны абрад, “Вяселле”, “Радзіны”, “Папрадухі”, “Зажынкі”, “Дажынкі”. Спявалі песні “А ў полі пад дубком”, “Праз поля, праз ляс”, “Васількі”, “Суботачка суборная настала”і др, навучыліся танцаваць “Падыспань” і “Кракавяк”.
Народную песню “А ў цёмным леся мядзведзь рыкаіць” вык. дзяўчаты
“Легенду пра каханне” чытае Святлана Кірзяёнак
Ёсць каля вёскі Асіннікі, што ў Докшыцкім раёне, былая панская сяліба Парневічы. Назву сваю атрымала яна па прозвішчу пана Парневіча, які валодаў тамашнімі землямі.
Было гэта ў 20-я гады ХХ стагоддзя. У панскай сям’і расло трое дзяцей: дзве дачкі і сын. А парабкамі ў маёнтку служылі мясцовыя сяляне.
Здарылася так, што адна з дачок пана Парневіча, Магдэля, пакахала простага парабка. Хлопец таксама яе кахаў. Але пажаніцца яны не маглі. Даведаўся аб гэтым каханні пан Парневіч і адправіў парабка ў салдаты. Лёс склаўся так, што хлопец загінуў. Даведалася пра гэта панская дачка Магдэля і не змагла змірыцца, не захацела жыць без каханага. Выйшла яна цёмнай ноччу з маёнтка, адышла трохі ў лес ды і засталася там назаўсёды – павесілася. Кажуць, што дух яе назаўсёды пасяліўся ў тых мясцінах і з’яўляецца па начах на месцы былога маёнтка. А хто запозніца часам і ўначы ідзе недалёка ад таго месца, то можа пачуць розныя таямнічыя гукі. Напэўна, гэта маладая паненка прыходзіць на панскі двор і шукае кагосьці.
Ходзіць сярод людзей і такое павер’е, што адзін раз у дзесяць год апоўначы месячнай ноччу з’яўляецца яна каля вёскі. І вось тады можна яе ўбачыць. Яшчэ кажуць, яна нібы спрыяе закаханым. Таму, на каго паглядзіць, выпадае шчасце.
Панская сям’я пасля Магдэлінай смерці хутка пераехала ў Польшчу, бо, кажуць, здань паненкі кожную ноч прыходзіла да старога Парневіча. Не змог ён выносіць гэтага, але і ў Польшчы пажыў нядоўга.
Другая паненка, Марыя, хацела выйсці таксама за парабка. Стары Парневіч даў згоду, ды зрабілася ёй нешта з галавой, памуціўся розум. Дык той хлопец сам адмовіўся ад жаніцьбы.
У 1970 годзе з Польшчы прыязджаў сын былога пана наведаць тыя мясціны, дзе прайшло яго маленства. На жаль, замест роднага маёнтка ён убачыў рэшткі фундамента, а вакол – калгаснае поле.
Аб тым, што каля вёскі Асіннікі была панская сядзіба, мясцовыя жыхары добра ведаюць, а легенду аб каханні паненкі і парабка перадаюць з пакалення ў пакаленне.
Легенда запісана са слоў жыхаркі вёскі
Асіннікі Сарока Ванды Аўгусцінаўны,
1927 года нараджэння.
1 вяд. Малайцы, рабяты, па ўсім бачна, што вы любіце, шануеце, паважаеце родную мову, ведаеце наш беларускі фальклор. І наш абавязак зберагчы, узбагаціць і перадаць яе нашчадкам. Як кажуць у народзе: “Беларусам нельга звацца, калі роднай мовы цурацца”.
2 вяд. Добрае слова, добрая кніга асвятляе наша жыццё высокімі пачуццямі і добрымі прыкладамі.
1вяд. Мілая мова мая паэтычная,
Спеўная і гаваркая яна.
Свеціцца ўсёй чысцінёю крынічнаю,
Водарам дыхае быццам вясна.
2 вяд. Мы забыць сваю мову не мусім,
Каб агеньчык яе не ачах.
Пазнаюць нас, што мы беларусы
Па гаворцы, па нашых вачах
1 вяд. Пакуль беларускае слова будзе гучаць ад матчынай калыскі з вуснаў тых, хто ідзе ўслед за намі, наша мова будзе жыць.
2вяд. Вялікі дзякуй усім, хто прыняў удзел у нашым свяце. Да пабачэння, да новых сустрэч.
|