I. częŚĆ wstępna

GMINA ORLA

1. 
   Krajobraz: płaski, niemal bezleśny, głównym urozmaiceniem rzeźby terenu jest dolina niewielkiej rzeki Orlanki. Ciekawy jest natomiast wiejski krajobraz kulturowy z licznymi wsiami o tradycyjnej zabudowie, dobrze wkomponowanych w polno-łąkowy pejzaż.
   
2. 
   Walory przyrodnicze: na terenie gminy nie ma rezerwatów przyrody ani żadnych innych obszarów chronionych.
   
   1. 
      Walory kulturowe:
      

• 
  zabytkowy układ urbanistyczny miasteczka Orla,
  
• 
  cenne układy przestrzenne wsi w gminie z zabytkową drewnianą zabudową (najciekawszą w Koszkach, Krzywej i Szczytach-Dzięciołowie)
  
• 
  synagoga (XVIII w.) i cmentarz żydowski w Orli,
  
• 
  zespoły XVIII-wiecznych drewnianych cerkwi w Orli i Szczytach-Dzięciołowie.
  
• 
  murowana cerkiew w Wólce Wygonowskiej
  
• 
  XIX-wieczny drewniany dwór w Szczytach-Nowodworach,
  
• 
  stare kapliczki i cmentarze (w tym Pawlinowo – kaplice grobowe Szulców),
  
• 
  grodzisko w Paszkowszczyźnie,
  
• 
  przepusty drogowe murowane z pocz. XX w. (na drodze powiatowej Orla – Reduty).
  

4. 
   Ważniejsze sanktuaria religijne i miejsca kultu:
   

• 
  Gredele – uroczysko Krynoczka z cudownym źródłem i kaplicą św. Jerzego (największe uroczystości w dniu św. Jerzego – 6 maja).
  

4. 
   Rękodzieło ludowe (m.in. rzeźbiarstwo w drewnie):
   

• 
  Koszele, Reduty, Mikłasze.
  

4. 
   Zespołu folklorystyczne:
   

• 
  Orla, Malenniki.
  

4. 
   Imprezy folklorystyczne o potencjalnym znaczeniu turystycznym:
   

• 
  „Orlańskie Spotkania” – ostatnia niedziela sierpnia.
  

1. 
   Baza noclegowa: brak.
   
   1. 
      Gastronomia: brak.
      
   2. 
      Szlaki turystyczne:
      

• 
  pieszo-rowerowy „Szlak Prawosławnych Świątyń” przecinający gminę na odcinku: Parcewo – Spiczki – Orla – Szczyty-Dzięciołowo – Czyże.
  

1. 
   Ścieżki przyrodnicze i edukacyjne:
   

• 
  ścieżka przyrodniczo-leśna „Pod Zielonym Dębem” koło leśniczówki w Orli.
  

5. 
   Informacja turystyczna: brak.
   

1. 
   Przeprowadzenie (lub aktualizacja) inwentaryzacji cennych obiektów wiejskiego budownictwa drewnianego i zabytkowych układów osadniczych, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Wprowadzenie zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, mających na celu ochronę najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   
3. 
   Wydanie folderu (z logo „Krainy Żubra”) z zaznaczeniem najważniejszych atrakcji turystycznych gminy (zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki, krzyże i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.), ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
4. 
   Utworzenie w Orli gminnego punktu informacji turystycznej.
   
5. 
   Wyznakowanie na terenie gminy rowerowego „Szlaku doliny Nurca” z Bociek do Czeremchy na odcinku Mołoczki – Pawlinowo – Wólka Wygonowska – Kleszczele.
   
6. 
   Wytyczenie i wyznakowanie na terenie gminy szlaku turystycznego rowerowo – pieszego „Doliną rzeki Orlanki” prowadzącego z miejscowości Orla przez Koszele (zabudowa miejscowości w kształcie włóczni, rękodzieło ludowe, uroczysko) Reduty (rękodzieło ludowe, bobry, dolina rzeki Orlanka), Orlę (zabytki kulturowe), Szczyty-Dzięciołowo (zabytki kulturowe, przydrożna kapliczka), Mikłasze (dolina rzeki, rękodzieło ludowe).
   
7. 
   Wykonanie w Orli opatrzonych logo Krainy Żubra dwu tablic:
   

• 
  z krajoznawczym planem miasteczka,
  
• 
  z krajoznawczą mapą Krainy Żubra.
  

8. 
   Wykonanie i ustawienie w Orli, przy szlakach turystycznych oraz przy szosie Bielsk Podlaski – Hajnówka opatrzonych logo Krainy Żubra drogowskazów do najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych (a także obiektów infrastruktury turystycznej) oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   
9. 
   Utworzenie kilku kwater agroturystycznych w Orli i na terenie gminy, najlepiej w tradycyjnych drewnianych domach wiejskich.
   
10. 
    Rozważenie adaptacji na obiekt agroturystyczny drewnianego dworku w Szczytach-Nowodworach oraz nieużytkowanych budynków szkolnych w innych miejscowościach.
    
11. 
    Urządzenie w synagodze w Orli niewielkiego muzeum lub izby muzealnej z ekspozycją poświęconą kulturze żydowskiej oraz ekspozycją etnograficzną z możliwością zakupu lokalnego rękodzieła (wyroby ze skóry, słomy, siana, i wikliny).
    
12. 
    Utworzenie w Orli placówki gastronomicznej specjalizującej się daniach kuchni regionalnej, w tym także w daniach kuchni żydowskiej.
    
13. 
    Opracowanie lokalnych produktów turystycznych:
    

• 
  programu zwiedzanie Orli i najciekawszych wsi w gminie z zaakcentowaniem elementów kultury żydowskiej (ewentualnie w połączeniu z programem zwiedzania sąsiednich gmin (np. Czyże czy Bielsk Podlaski).
  
• 
  włączenie zwiedzania Orli i Szczytów-Dzięciołowa oraz Szczytów-Nowodworów do programu dłuższych wycieczek po Krainie Żubra.
  

1. 
   Krajobraz –mało urozmaicony, płaski, znaczna lesistość, jednak lasy to głównie młode monokultury sosnowe na terenach porolnych. Jedynym urozmaiceniem krajobrazu jest szeroka dolina płynącej w otoczeniu łąk rzeki Nurzec.
   
2. 
   Walory przyrodnicze:
   

• 
  Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza Białowieska” obejmujący wschodnią część gminy,
  
• 
  rezerwat przyrody – „Jelonka”,
  
• 
  jeden pomnik przyrody obejmujący grupę 11 starych drzew przy stacji kolejowej,
  
• 
  ostoja bobrów w dolinie rzeki Nurzec.
  

3. 
   Walory kulturowe:
   

• 
  zabytkowy układ urbanistyczny Kleszczel z zespołem małomiasteczkowej zabudowy drewnianej (kilkadziesiąt obiektów),
  
• 
  zespół zabytków sakralnych w Kleszczelach: cerkiew drewniana (1709) i murowana (1870), murowany kościół (1910),
  
• 
  drewniany dworzec kolejowy w Kleszczelach (k. XIX w.),
  
• 
  układy przestrzenne wsi w gminie z zespołami drewnianej zabudowy (najcenniejsze w Dobrowodzie, Policznej i Daszach),
  
• 
  drewniana cerkiew w Sakach (XVIII),
  
• 
  murowana cerkiew w Kośnej (1870),
  
• 
  drewniane kaplice w Dobrowodzie i Suchowolcach,
  
• 
  kurhan w Gruzce.
  

4. 
   Ważniejsze sanktuaria religijne i lokalne miejsca kultu:
   

• 
  Saki – cudowne źródło oraz wzgórze cerkwią, w której znajduje się otoczona kultem ikona św. Dymitra (największe uroczystości odbywają się w dniu św. Dymitra – 26 października).
  

5. 
   Muzea i izby regionalne:
   

• 
  izba garncarska w Kleszczelach,
  
• 
  galeria rzeźby w Kleszczelach.
  

5. 
   Rękodzieło i wytwórczość ludowa:
   

• 
  Dobrowoda - domowy wypiek chleba i korowajów, wyrób serów;
  
• 
  Policzna – wyplatanie koszy, dzbanów ze słomy.
  

6. 
   Imprezy i uroczystości o potencjalnym znaczeniu turystycznym:
   

• 
  Przegląd pieśni weselnych i lirycznych w Kleszczelach (listopad).
  

1. 
   Baza noclegowa
   

• 
  3 kwatery agroturystyczne (w Dobrowodzie i Suchowlocach; łącznie 22 miejsca noclegowe),
  
• 
  pole namiotowe nad zalewem w Repczycach
  

2. 
   Gastronomia:
   

• 
  karczma i dwa bary w Kleszczelach,
  
• 
  bar w Suchowolcach..
  

3. 
   Szlaki turystyczne:
   

• 
  przez gminę przebiega czerwony szlak rowerowy na odcinkach: Grabowiec – Kleszczele – Czeremcha i Opaka Duża – Biała Straż – Wojnówka.
  

4. 
   Informacja turystyczna:
   

• 
  punkt IT w Gminnym Ośrodku Kultury w Kleszczelach.
  

5. 
   Inne:
   

• 
  Zalew Repczyce z kąpieliskiem i wypożyczalnią sprzętu wodnego.
  

Teren gminy nie ma wybitnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Dużym mankamentem jest brak szlaków na terenie gminy oraz niedostatek bazy noclegowej. Korzystne jest dobra dostępność komunikacyjna gminy, dzięki usytuowaniu na przecięciu szos Bielsk Podlaski - Połowce i Hajnówka – Siemiatycze i przy liniach kolejowych z Czeremchy do Białegostoku i Hajnówki. Promowaną i rozwijana atrakcją gminy powinny stać się jej walory kulturowe: zabytki Kleszczel, drewniana zabudowa wsi, świątynie, wielokulturowość, tradycje garncarskie, tradycyjne rękodzieło, rzeźba w drewnie i wytwarzane w gospodarstwach produkty spożywcze. Miejscowości najbardziej atrakcyjne dla turystów to Kleszczele (zabytki, garncarstwo), Dobrowoda (lokalne produkty spożywcze), Policzna (rękodzieło, stara zabudowa) i Saki (zespół cerkiewny, cudowne źródełko z kapliczką).

1. 
   Przeprowadzenie w gminie inwentaryzacji cennych obiektów budownictwa wiejskiego i zabytkowych układów osadniczych, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Wprowadzenie zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, mających na celu ochronę najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   

3. 
   Wyznakowanie na terenie gminy następujących szlaków turystycznych
   

• 
  rowerowego i pieszego „Szlaku Żubra” na odcinku: Opaka Duża – Biała Straż – Wojnówka,
  
• 
  łącznikowego szlaku pieszego: Kleszczele – Dobrowoda – Policzna – Wojnówka.
  
• 
  rowerowego „Szlaku doliny Nurca” na odcinku Czeremcha – Dobrowoda – Kleszczele - Wólka Wygonowska – Pawlinowo – Mołoczki.
  

3. 
   Wyznakowanie ścieżki przyrodniczej na terenie rezerwatu „Jelonka”.
   
4. 
   Wydanie folderu z logo „Krainy Żubra” oraz mapką gminy i planem Kleszczel, z zaznaczeniem i opisem najważniejszych atrakcji turystycznych (zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.), a także infrastruktury turystycznej, ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
5. 
   Wykonanie w centrum Kleszczel opatrzonych logo Krainy Żubra dwu tablic:
   

• 
  z krajoznawczym planem miasta,
  
• 
  z krajoznawczą mapą Krainy Żubra.
  

7. 
   Wykonanie i ustawienie w Kleszczelach przy szlakach turystycznych oraz przy szosach Hajnówka – Siemiatycze i Bielsk Podlaski - Połowce opatrzonych logo Krainy Żubra drogowskazów do najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych (a także obiektów infrastruktury turystycznej) oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   

8. 
   Objęcie wsi Policzna pilotażowym programem „Wieś jak malowanie” i rewaloryzacja najciekawszych zabytków budownictwa drewnianego.
   
9. 
   Rewaloryzacja zabytkowej drewnianej zabudowy w centrum Kleszczel.
   
10. 
    Adaptacja jednego z zabytkowych domów w Kleszczelach na gospodę specjalizująca się w potrawach regionalnych.
    
11. 
    Zorganizowanie kilku dodatkowych kwater agroturystycznych, szczególnie w Kleszczelach, Policznej i Dobrowodzie.
    
12. 
    Propozycje lokalnych produktów turystycznych na terenie gminy:
    

• 
  opracowanie programu zwiedzania najciekawszych miejscowości i wykorzystaniem ich walorów kulturowych i tradycji rękodzielnictwa (Kleszczele – Dobrowoda – Policzna – Saki - Kleszczele); w programie powinna znaleźć się możliwość degustacji lokalnych produktów i zakupu wyrobów rękodzielniczych.
  
• 
  zorganizowanie na terenie gminy cyklicznej imprezy folklorystycznej (festyn, warsztaty) opartej na lokalnej tradycji rękodzielniczej (garncarstwo, plecionki ze słomy, lokalne wypieki).
  

1. 
   Krajobraz – niezbyt atrakcyjny dla turystyki, mało urozmaicony, płaski, znaczna lesistość, jednak lasy to głównie młode monokultury sosnowe na terenach porolnych.
   
2. 
   Walory przyrodnicze: na terenie gminy nie ma żadnego rezerwatu przyrody, jest tylko niewielki skrawek Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza Białowieska”.
   
3. 
   Walory kulturowe:
   

• 
  zabytkowe układy przestrzenne wsi w gminie, oraz zabytkowe i ciekawe obiekty drewnianego budownictwa wiejskiego (najwięcej w Zubaczach, Czeremsze–Wsi i Kuzawie),
  
• 
  drewniane cerkwie w Czeremsze-Wsi (1816 r.) i Zubaczach (1897 r.)
  
• 
  park podworski w Jancewiczach.
  

4. 
   Zespoły folklorystyczne:
   

• 
  „Czeremszyna” w Czeremsze.
  

5. 
   Imprezy kulturalne o potencjalnym znaczeniu turystycznym
   

• 
  spotkania folkowe „Z wiejskiego podwórza” (GOK – Czeremcha, koniec czerwca),
  
• 
  „Polsko-Ukraińskie Spotkania Muzyczne” (GOK Czeremcha lipiec-sierpień)
  

1. 
   Baza noclegowa:
   

• 
  6 kwater agroturystycznych w Czeremsze (łącznie 41 miejsc noclegowych),
  
• 
  pole biwakowe w Czeremsze (20 miejsc)
  

2. 
   Gastronomia:
   

• 
  4 nieduże bary w Czeremsze.
  

3. 
   Informacja turystyczna:
   

• 
  Urząd Gminy w Czeremsze
  

4. 
   Szlaki turystyczne:
   

• 
  przez gminę przebiega czerwony szlak rowerowy na odcinku: Kleszczele – Czeremcha – Wólka Terechowska – Biała Straż.
  

5. 
   Biura turystyczne:
   

• 
  Elżbieta i Roman Turkiewicz – Czeremcha.
  

6. 
   Inne: przejścia graniczne na Białoruś: drogowe – w Połowcach i kolejowe – w Czeremsze.
   

Gmina pozbawiona jest większych walorów krajobrazowych i przyrodniczych. Pod względem walorów kulturowych najciekawsze są Zubacze i Czeremcha-wieś ze starą zabudową i drewnianymi cerkwiami. Na uwagę zasługują dwie ciekawe imprezy kulturalne organizowane przez GOK w Czeremsze. Czeremcha ma duże znaczenie jako lokalny węzeł komunikacyjny z rozgałęzieniem linii kolejowych w kierunku Siedlec, Białegostoku i Hajnówki, szosą Białystok – Bielsk Podlaski - Brześć oraz dwoma przejściami granicznymi. Czeremcha znajdzie się na trasie pieszego i rowerowego „Szlaku Krainy Żubra”, co pozwoli potraktować ją przez turystów jako miejscowość etapową, gdzie można rozpocząć lub zakończyć pewien odcinek trasy szlaku.

1. 
   Przeprowadzenie w gminie aktualnej inwentaryzacji zabytkowych układów osadniczych i cennych obiektów budownictwa wiejskiego, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Wprowadzenie zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, mających na celu ochronę najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   

3. 
   Wyznakowanie na terenie gminy następujących szlaków turystycznych:
   

• 
  rowerowego i pieszego „Szlaku Krainy Żubra” na odcinku: Klukowicze – Zubacze – Czeremcha – Opaka Duża,
  
• 
  rowerowego „Szlaku doliny Nurca” z Czeremchy do Bociek na odcinku Czeremcha – Dobrowoda.
  
• 
  pieszego „Szlaku obrzeży Puszczy Białowieskiej” z Policznej do Narewki, na odcinku: st. PKP Policzna – Policzna – Werstok,
  
• 
  pieszego szlaku z Czeremchy przez Milejczyce do Bociek, na odcinku: Czeremcha – Rogacze.
  

3. 
   Wydanie folderu z logo Krainy Żubra oraz mapką gminy, z zaznaczeniem i opisem najważniejszych atrakcji turystycznych (zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.), a także infrastruktury turystycznej, ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
4. 
   Wykonanie przy dworcu kolejowym w Czeremsze opatrzonej logo Krainy Żubra tablicy z krajoznawczą mapą Krainy Żubra.
   
5. 
   Wykonanie i ustawienie w Czeremsze, przy szlakach turystycznych oraz przy szosie Bielsk Podlaski - Połowce opatrzonych logo Krainy Żubra drogowskazów do najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych, a także obiektów infrastruktury turystycznej oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   
6. 
   Budowa przy szosie Bielsk Podlaski - Połowce zajazdu z serii „Zajazdów Żubrowych”, z miejscami noclegowymi i gospodą specjalizującą się w potrawach regionalnych.
   
7. 
   Zorganizowanie kilku dodatkowych kwater agroturystycznych szczególnie we wsiach na „Szlaku Krainy Żubra” (Zubacze, Opaka Duża)
   

9. 
   Wprowadzenie odbywających się w Czeremsze imprez kulturalnych: spotkań folkowych „Z wiejskiego podwórza” oraz „Polsko-Ukraińskich Spotkań Muzycznych” do oficjalnego kalendarza imprez kulturalnych Krainy Żubra.
   

1. 
   Krajobraz – płaski, mało urozmaicony, znaczna lesistość, jednak lasy to głównie młode monokultury sosnowe na terenach porolnych. Najciekawsza jest przygraniczna, pd.-wsch. część gminy, obejmująca fragment Puszczy Białowieskiej ze starodrzewami. Północna część gminy jest bezleśna i obejmuje tereny rolnicze. Pewne urozmaicenie w krajobrazie wprowadzają doliny niewielkich cieków, w większości skanalizowanych, płynących w otoczeniu łąk: Orlanki, Orli i Policznej. Na Orlance pod Dubiczami Cerkiewnymi utworzono niewielki zalew Bachmaty. Duże walory ma krajobraz kulturowy gminy: wsie położone w obrzeżu Puszczy Białowieskiej z tradycyjną drewnianą zabudową.
   
2. 
   Walory przyrodnicze:
   

• 
  Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza Białowieska”. obejmujący większą część gminy
  
• 
  rezerwat „Czechy Orlańskie” i część rezerwatu „Starzyna”,
  
• 
  kilka użytków ekologicznych, obejmujących m.in. fragment doliny rzeki Perebel,
  
• 
  13 pomników przyrody – okazałych drzew.
  

3. 
   Walory kulturowe:
   

• 
  zabytkowe układy przestrzenne wsi oraz liczne zabytkowe i ciekawe obiekty drewnianego budownictwa wiejskiego (najwięcej w Starym Korninie, Dubiczach Cerkiewnych, Czechach Orlańskich, Grabowcu i Wojnówce).
  
• 
  zespół dworski w Jodłówce,
  
• 
  dwie drewniane cerkwie w Starym Korninie (1773 i 1893),
  
• 
  cerkiew (1768) i cmentarz w Werstoku,
  
• 
  cerkiew w Dubiczach Cerkiewnych (1946) z przycerkiewnym cmentarzem,
  
• 
  drewniane wiatraki w Koryciskach, Grabowcu i Dubiczach Cerkiewnych.
  

4. 
   Miejsca kultu religijnego:
   

• 
  Stary Kornin: kapliczka nad studnią z cudowną wodą oraz cerkiew z otoczoną kultem ikoną św. Anny (najważniejsze uroczystości odbywają się w dniu 7 sierpnia).
  

5. 
   Imprezy folklorystyczne i uroczystości religijne o potencjalnym znaczeniu turystycznym:
   

• 
  festyn „Na Iwana na Kupała” w Dubiczach Cerkiewnych (lipiec),
  
• 
  Festyn Kultury Białoruskiej (sierpień – co roku w innej wsi).
  

1. 
   Baza noclegowa:
   

• 
  ośrodek wypoczynkowy „Bachmaty” w Dubiczach Cerkiewnych (33 miejsca)
  
• 
  pole biwakowe nad zalewem w Dubiczach Cerkiewnych (50 miejsc),
  
• 
  sezonowe schronisko młodzieżowe (25 miejsc) w Dubiczach Cerkiewnych,
  
• 
  12 kwater agroturystycznych (w Dubiczach Cerkiewnych, Tofiłowcach, Wojnówce, Grabowcu, Kraśkowszczyźnie, Jagodnikach, Witowie, Werstoku i Jelonce; łącznie 93 miejsca noclegowe).
  

2. 
   Gastronomia:
   

• 
  zajazd w Dubiczach Cerkiewnych.
  

2. 
   Informacja turystyczna:
   

• 
  Urząd Gminy i Gminnym Ośrodku Kultury w Dubiczach Cerkiewnych, w okresie maj-wrzesień – również w ośrodku „Bachmaty”.
  

2. 
   Szlaki turystyczne:
   

• 
  szlak rowerowy (zielony) na odcinku Dubicze Cerkiewne – Topiło (Białowieża).
  
• 
  szlak rowerowy (czerwony) na odcinkach: Zbucz – Stary Kornin - Dubicze Cerkiewne - Grabowiec – Kleszczele oraz Biała Straż – Piaski.
  

2. 
   Ścieżki przyrodnicze i edukacyjne:
   

• 
  ścieżka przyrodniczo-leśna w rezerwacie „Czechy Orlańskie” (2 km).
  

2. 
   Inne:
   

• 
  Zalew Bachmaty z kąpieliskiem, plażą i wypożyczalnią sprzętu wodnego.
  

Gmina o dość dobrze rozwiniętej infrastrukturze turystycznej. Najważniejszą atrakcją przyrodniczo-krajobrazową jest fragment Puszczy Białowieskiej, jaki znalazł się w pd.-wsch. części gminy, z rezerwatem „Starzyna”, starodrzewami, obszarami śródleśnych łąk w dolinie rz. Perebel oraz przysiółkami na polanach. Atrakcyjny dla turystyki jest również przyrodniczo-kulturowy krajobraz mozaiki rolno-leśnej na obrzeżach Puszczy Białowieskiej oraz wsie ze starą zabudową. Znaczenie turystyczne ma wieś Stary Kornin, z dwiema cerkwiami, miejscem kultu z cudownym źródłem oraz starą zabudową. Gmina ma niezłe połączenia komunikacyjne i dobrze rozwiniętą bazę noclegową, na podkreślenie zasługuje znaczna liczba kwater agroturystycznych, a zwłaszcza fakt, że niektóre z nich znajdują się w zabytkowych drewnianych domach (Kraśkowszczyzna). Mankamentem jest niedostatek bazy gastronomicznej (szczególnie placówek specjalizujących się kuchni regionalnej) oraz szlaków turystycznych. Preferowane formy turystyki: agroturystyka, turystyka piesza i rowerowa.

1. 
   Przeprowadzenie w gminie inwentaryzacji cennych obiektów drewnianego budownictwa wiejskiego i zabytkowych układów osadniczych, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem niezbędnej ochrony najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   
3. 
   Wyznakowanie na terenie gmin fragmentu pieszego i rowerowego „Szlaku Krainy Żubra” na odcinku: Biała Straż – Wojnówka – Jodłówka – Starzyna – Górny Gród – Nikiforowo – Wygon – rez. „Starzyna” – Topiło.
   
4. 
   Wyznakowanie w gminie kilku innych nowych szlaków turystycznych:
   

• 
  pieszego „Szlaku obrzeży Puszczy Białowieskiej” z Policznej do Narewki, na odcinku: Orzeszkowo - Wygon – Jakubowo – Witowo – rez. „Czechy Orlańskie” - Pasieczniki – Werstok – Policzna.
  
• 
  pieszego szlaku łącznikowego: Dubicze Cerkiewne – st. PKP Witowo - rez. „Czechy Orlańskie” – Pasieczniki Małe - Wiluki – Krugłe – Starzyna.
  
• 
  rowerowego „Szlaku pereł architektury drewnianej” z Dubicz Cerkiewnych do Narwi na odcinku: Dubicze Cerkiewne - Stary Kornin – Nowe Berezowo.
  

5. 
   Wydanie folderu z logo „Krainy Żubra” i mapką gminy, z zaznaczeniem i opisem najważniejszych atrakcji turystycznych gminy (zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.) oraz obiektów infrastruktury turystycznej ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
6. 
   Wykonanie w centrum Dubicz Cerkiewnych opatrzonej logo Krainy Żubra tablicy z krajoznawczą mapą Krainy Żubra.
   
7. 
   Wykonanie i ustawienie przy szlakach turystycznych oraz przy szosie Hajnówka – Kleszczele opatrzonych logo Krainy Żubra drogowskazów do najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych, a także obiektów infrastruktury turystycznej oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   
8. 
   Objęcie Starego Kornina pilotażowym programem „Wieś jak malowanie” i rewaloryzacja najciekawszych zabytków budownictwa drewnianego we wsi.
   
9. 
   Rozważenie możliwości adaptacji znajdujących się na terenie gminy wiatraków na obiekty turystyczne.
   
10. 
    Opracowanie lokalnego produktu turystycznego: kilkugodzinnego programu zwiedzania najciekawszych wsi w gminie.
    
11. 
    Wprowadzenie festynu „Na Iwana na Kupała” w Dubiczach Cerkiewnych do oficjalnego kalendarza imprez o znaczeniu turystycznym w Krainie Żubra.
    

1. 
   Krajobraz – typowo rolniczy, lekko falisty, o niedużej lesistości. Urozmaiceniem pejzażu jest dolina niewielkiej rzeki Łoknicy, wcięta w okoliczne tereny, na niektórych odcinkach towarzyszy jej las. Duże walory ma krajobraz kulturowy gminy: wsie z dobrze zachowanymi dużymi zespołami tradycyjnej drewnianej zabudowy.
   
2. 
   Walory przyrodnicze: na terenie gminy nie ma rezerwatów przyrody ani innych obszarów chronionych.
   
3. 
   Walory kulturowe:
   

• 
  zabytkowe układy przestrzenne wsi z licznymi zabytkowymi i ciekawymi obiektami drewnianego budownictwa wiejskiego (najwięcej w Czyżach, Zbuczu, Morzu, Kuraszewie i Klejnikach),
  
• 
  drewniane cerkwie w Czyżach (1812), Klejnikach (1865) i Kuraszewie (1868),
  
• 
  stare kapliczki i cmentarze (najciekawsze w Czyżach, Kuraszewie, Klejnikach i Morzu),
  
• 
  wczesnośredniowieczne grodzisko w Zbuczu (IX w.),
  
• 
  cmenatrzysko „Mogiłki-Grabniak” z IV-V w. (groby w obstawie kamiennej i kurhany)
  
• 
  kurhany w Zbuczu, Kuraszewie, Ladach, Kamieniu i Kojłach.
  

4. 
   Lokalne sanktuaria religijne i miejsca kultu:
   

• 
  Kuraszewo-Lady – źródełko ze „świętą wodą”, kaplicą i lasem krzyży, lokalne miejsce pielgrzymek (główne uroczystości w dniu 14 sierpnia).
  

5. 
   Muzea, skanseny i izby regionalne:
   

• 
  Izba Tradycji w Klejnikach.
  

6. 
   Zespoły folklorystyczne:
   

• 
  „Czyżowianie” w Czyżach,
  
• 
  „Zbuczanki” w Zbuczu,
  
• 
  „Niezapominajki” w Kuraszewie.
  

• 
  Festyn Archeologiczny „Zbuczlandia” w Zbuczu połączony ze Spotkaniami z Obrzędem Dożynkowym (wrzesień),
  
• 
  „Kupalinka” – festyn z Obrzędem Świętojańskim nad zbiornikiem wodnym „Leniewo” ( lipiec).
  

1. 
   Baza noclegowa:
   

• 
  pole biwakowe w Zbuczu.
  

2. 
   Gastronomia:
   

• 
  bary w Czyżach, Kuraszewie i Klejnikach.
  

3. 
   Szlaki turystyczne - szlaki rowerowe:
   

• 
  „Szlak Prawosławnych Świątyń” (żółty) na odcinku Szczyty-Dzięciołowo – Rakowicze - Czyże – Nowe Berezowo.
  
• 
  szlak czerwony na odcinku: Nowe Berezowo - Czyże - Zbucz – Stary Kornin.
  

4. 
   Informacja turystyczna: brak.
   
5. 
   Inne:
   

• 
  zbiorniki wodne „Leniewo” i „Lady” na rzece Łoknicy.
  

1. 
   Przeprowadzenie w gminie inwentaryzacji cennych obiektów budownictwa wiejskiego i zabytkowych układów osadniczych, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Wprowadzenie zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, mających na celu ochronę najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   
3. 
   Wyznakowanie na terenie gminy dwu szlaków rowerowych:
   

• 
  łącznikowego: Stary Kornin – Morze – Krywiatycze – Orla
  
• 
  fragmentu szlaku „Pereł architektury drewnianej” na odcinku: Nowe Berezowo – Kuraszewo – Lady – Tyniewicze Wielkie.
  

4. 
   Wydanie folderu z logo „Krainy Żubra” i mapką gminy, z zaznaczeniem i opisem najważniejszych atrakcji turystycznych gminy (zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.) oraz obiektów infrastruktury turystycznej ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
5. 
   Wykonanie i ustawienie przy szlakach turystycznych oraz przy szosie Bielk Podlaski - Hajnówka opatrzonych logo Krainy Żubra drogowskazów do najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych, a także obiektów infrastruktury turystycznej oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   
6. 
   Objęcie wsi Morze pilotażowym programem „Wieś jak malowanie” i rewaloryzacja najciekawszych zabytków budownictwa drewnianego we wsi.
   
7. 
   Stworzenie kilku kwater agroturystycznych we wsiach gminy, a w szczególności Czyżach, Morzu i w Zbuczu, najchętniej w tradycyjnych domach drewnianych.
   
8. 
   Rozważenie możliwości adaptacji na obiekty bazy noclegowej w Czyżach i Morzu, a także dawnych szkół w Morzu i Zbuczu oraz świetlicy w Czyżach.
   
9. 
   Budowa w Zbuczu regionalnego zajazdu z serii „Zajazdów Żubrowych”, z miejscami noclegowymi i gospodą specjalizującą się w daniach kuchni regionalnej.
   
10. 
    Opracowanie lokalnego produktu turystycznego: kilkugodzinnego programu zwiedzania wsi w gminie (z uwzględnieniem m.in. Czyż, Morza, Zbucza, kaplicy w Kuraszewie-Ladach), urozmaiconego występem zespołu ludowego.
    
11. 
    Odtworzenie fragmentu dawnej zabudowy grodziska „Wał” w Zbuczu.
    
12. 
    Wprowadzenie festynu archeologicznego w Zbuczu (wrzesień) do oficjalnego kalendarza imprez szlaku „Krainy Żubra”.
    

1. 
   Walory przyrodnicze:
   

• 
  grupa 60 pomnikowych drzew na terenie miasta
  

2. 
   Najważniejsze walory kulturowe:
   

• 
  zachowany układ urbanistyczny centrum miasta,
  
• 
  drewniana zabudowa centrum miasta,
  
• 
  sobór p.w. Św. Trójcy – wybitne dzieło architektury nowoczesnej.
  
• 
  inne świątynie i kaplice na terenie miasta,
  
• 
  osiedle robotnicze hajnowskich Zakładów Przemysłu Drzewnego,
  
• 
  budynek Fabryki Suchej Destylacji Drewna (1915)
  
• 
  cmentarz z I wojny światowej
  

3. 
   Lokalne sanktuaria i szczególne miejsca kultu religijnego:
   

• 
  Sobór p.w. Św. Trójcy,
  
• 
  Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Św.
  

4. 
   Muzea i skanseny:
   

• 
  Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej,
  
• 
  Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa,
  
• 
  mini-skansen przy przystanku początkowym kolejki wąskotorowej,
  
• 
  mini-muzeum socrealizmu w „Barze u Wołodzi”.
  

5. 
   Imprezy turystyczne, kulturalne, folklorystyczne i uroczystości religijne o potencjalnym znaczeniu turystycznym:
   

• 
  Międzynarodowy Festiwal „Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej” (maj),
  
• 
  Koncerty muzyki kameralnej i organowej w kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Św. w Hajnówce,
  
• 
  Festyn Białoruski,
  
• 
  Festiwal Piosenki Religijnej „Śpiewajmy Panu”,
  
• 
  Światowy Dzień Turystyki (cykl rajdów, wrzesień).
  
• 
  Rajd pieszy (po Puszczy Białowieskiej),
  
• 
  Rajd Mikołajkowy,
  
• 
  Hajnowski Półmaraton,
  
• 
  Turniej Piłki Plażowej (turniej kwalifikacyjny do Pucharu Polski)
  

5. 
   Inne:
   

• 
  wyroby rękodzielnictwa i sztuki ludowej do nabycia w Hajnówce – u twórców lub w biurze PTTK (galanteria drewniana, wyroby z witek brzozowych, rzeźba ludowa, wyroby z wikliny, haft ludowy).
  
• 
  lokalne produkty spożywcze – m.in. sprzedaż miodu na bazarze w Hajnówce i u kilku producentów w mieście.
  

1. 
   Baza noclegowa:
   

• 
  dwa hotele, zajazd i motel (łącznie 223 miejsca),
  
• 
  pokoje gościnne w Ośrodku Kultury Białoruskiej i Domu Miłosierdzia „Samarytanin” (łącznie 23 miejsca),
  
• 
  jedna kwatera agroturystyczna (5 miejsc).
  

5. 
   Gastronomia:
   

• 
  trzy restauracje i kilka barów.
  

5. 
   Szlaki turystyczne. W Hajnówce bierze początek kilka pieszych szlaków turystycznych:
   

• 
  zielony do Białowieży,
  
• 
  „Szlak walk partyzanckich” (czerwony) do Narewki,
  
• 
  „Szlak śladami powstania styczniowego” (niebieski), okrężny: Hajnówka – Orzeszkowo - Hajnówka
  

• 
  „Szlak Prawosławnych Świątyń” (żółty), prowadzący z Hajnówki do Dubin (i dalej do Narwi) oraz do Nowego Berezowa (i dalej do Czyż),
  
• 
  Hajnówka – Orzeszkowo – Hajnówka (niebieski),
  
• 
  Hajnówka – Dubiny – Nowosady – Lipny - Hajnówka
  
• 
  Hajnówka – Dubicze Cerkiewne (Czeremcha – Piaski; czerwony)
  
• 
  Hajnówka – Białowieża - Hajnówka
  

5. 
   Ścieżki przyrodnicze.
   

• 
  „Harcerska Górka” w rezerwacie Krajobrazowym (Nadleśnictwo Hajnówka)
  
• 
  Górniańskie Łąki
  

5. 
   Kolejka wąskotorowa:
   

• 
  Turystyczne przejazdy do Topiła, Lipin i Postołowa.
  

5. 
   Inne:
   

• 
  wypożyczalnia rowerów w hotelu „Orzechowski”.
  

5. 
   Informacja turystyczna:
   

• 
  Centrum Turystyki Regionu Puszczy Białowieskiej,
  
• 
  PTTK
  

5. 
   Biura turystyczne:
   

• 
  Biuro PTTK,
  
• 
  Biuro Turystyki Aktywnej „Nes-Tur”,
  
• 
  Biuro Turystyczne „Żubr”.
  

W koncepcji rozwoju turystyki w Krainie Żubra Hajnówka będzie odgrywała kluczową rolę jako główny „punkt rozrządowy” ruchu turystycznego w regionie, siedziba największego i najważniejszego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego oraz główna „brama” do Puszczy Białowieskiej i centralny punkt, a zarazem terminal, pieszego i rowerowego „Szlaku Żubra”, a także punkt węzłowy innych szlaków. Niezbędna jest budowa nowoczesnego Centrum Informacji i Obsługi Ruchu Turystycznego z otaczającą infrastruktura oraz dużego hotelu o średnim standardzie. Konieczne jest także wzbogacenie oferty turystycznej w samym mieście, m.in. przez organizację „parku wilczego” oraz urozmaicenie i wydłużenie programu przejazdów turystycznych kolejką wąskotorową.

1. 
   Przeprowadzenie w mieście inwentaryzacji cennych obiektów budownictwa i zabytkowych układów osadniczych, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Wprowadzenie zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, mających na celu ochronę najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   
3. 
   Wydanie folderu z logo „Krainy Żubra” i planem miasta, z zaznaczeniem i opisem najważniejszych atrakcji turystycznych (zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.) oraz obiektów infrastruktury turystycznej ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
4. 
   Wykonanie przy stacji kolejowej i w centrum miasta opatrzonej logo Krainy Żubra tablicy z krajoznawczą mapą Krainy Żubra.
   
5. 
   Wykonanie i ustawienie w mieście drogowskazów do najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych, a także obiektów infrastruktury turystycznej oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   
6. 
   Wykonanie terminalu pieszego i rowerowego „Szlaku Krainy Żubra” i wyznakowanie przebiegu obu szlaków na terenie miasta.
   
7. 
   Remont torowiska i uruchomienie nowej trasy turystycznej kolejki leśnej z Hajnówki przez Postołowo do Starej Białowieży, z odgałęzieniem do Kosego Mostu.
   
8. 
   Przekształcenie Centrum Turystyki Regionu Puszczy Białowieskiej w główne Centrum Informacji i Obsługi Ruchu Turystycznego (CIORT) Krainy Żubra oraz wybudowanie na jego siedzibę nowego budynku (ew. połączonego z hotelem) z dodatkową infrastrukturą: wypożyczalnią rowerów i nart, restauracją, parkingiem, sklepami z pamiątkami itp.
   
9. 
   Budowa w mieście hotelu o średnim standardzie (może być połączony z CIORT).
   
10. 
    Organizacja w Hajnówce „wilczego parku” – pokazowego rezerwatu wilków i innych zwierząt w wolierach, na terenach przyległych do początkowej stacji kolejki leśnej.
    
11. 
    Urozmaicenie oferty turystycznej przez opracowanie nowych produktów turystycznych:
    

• 
  kilkugodzinnego programu zwiedzania miasta (stara zabudowa w centrum, targowisko, stacja kolejki, muzea, sobór św. Trójcy, Krynoczka, w przyszłości „wilczy park”)
  
• 
  opracowanie programu całodziennej wycieczki kolejką wąskotorową do Starej Białowieży
  

12. 
    Wprowadzenie do oficjalnego kalendarza imprez o znaczeniu turystycznym w Krainie Żubra Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej.
    

1. 
   Krajobraz. Większą część obszaru gminy zajmuje Puszcza Białowieska z licznymi uroczyskami puszczańskimi, kilkoma rezerwatami przyrody oraz atrakcyjną pod względem widokowym i przyrodniczym doliną rzeki Leśnej. Zachodnia część gminy jest bezleśna i płaska, mało atrakcyjna widokowo.
   
2. 
   Walory przyrodnicze. Fragment Puszczy Białowieskiej, który znalazł się w granicach gminy w całości znajduje się w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza Białowieska”. W granicach gminy znajduje się aż kilkanaście rezerwatów przyrody. Są to rezerwaty: „Lipiny”, „Szczekotowo”, „Dębowy Grąd”, „Przewłoka”, „Berezowo”, „Sitki”, „Olszanka-Myśliszcze”, „Michnówka”, „Nieznanowo”, „Głęboki Kąt” oraz fragmenty rezerwatów: „Starzyna”, Rezerwatu Krajobrazowego im. Władysława Szafera i rezerwatu „Lasy Puszczy Białowieskiej”, a także rezerwat PTOP „Wasilkowo”. Ponadto na terenie gminy znajduje się kilkadziesiąt pomników przyrody, z których najbardziej okazały jest potężny „Car Dąb”, od kilkunastu lat niestety uschnięty.
   
3. 
   Walory kulturowe:
   

• 
  zachowane układy przestrzenne i stara drewniana zabudowa wsi (szczególnie w Nowym Berezowie, Nowosadach, Trywieży, Czyżykach i Orzeszkowie),
  
• 
  zabytkowe drewniane cerkwie w Nowym Brezowie (dwie: 1771 i 1840), Orzeszkowie (1940) i w ur. Krynoczka k. Hajnówki (dwie: 1846 i 1848),
  
• 
  cerkwie murowane w Nowym Berezowie (1876) i w Dubinach – dwie: 1867 i 1898),
  
• 
  liczne kapliczki,
  
• 
  cmentarz w Nowym Berezowie,
  
• 
  mogiła powstańców 1863 r. w Orzeszkowie.
  

4. 
   Sanktuaria i szczególne miejsca kultu religijnego:
   

• 
  ur. Krynoczka pod Hajnówką z cudownym źródełkiem, dwiema cerkwiami i starodrzewem dębowym,
  

5. 
   Muzea i skanseny:
   

• 
  skansen Chata Stefana w Nowym Berezowie,
  

6. 
   Zespoły folklorystyczne:
   

• 
  „Orzeszki” w Orzeszkowie.
  

7. 
   Inne:
   

• 
  wypiek chleba i hafciarstwo w Łozicach,
  

1. 
   Baza noclegowa:
   

• 
  kwatera myśliwska w Topile (12 miejsc),
  
• 
  14 kwater agroturystycznych (Sawiny-Gród, Postołowo, Nowe Berezowo, Czerlonka, Orzeszkowo, Łozice, Nowosady, Poryjewo, Lipiny – łącznie 100 miejsc noclegowych)
  

2. 
   Gastronomia:
   

• 
  Zajazd „Myśliwski” przy szosie Hajnówka – Białowieża,
  
• 
  zajeździk „Ostatni Grosz” w Topile (kuchnia regionalna).
  

3. 
   Szlaki turystyczne. Przez teren gminy przebiegają cztery znakowane szlaki piesze:
   

• 
  zielony: Hajnówka – Białowieża (równolegle do szosy łączącej obie miejscowości),
  
• 
  „Szlaki walk partyzanckich” (czerwony) z Hajnówki do Narewki, w obrębie gminy na odcinku: Hajnówka - rez. „Lipiny” – rez. „Szczekotowo”.
  
• 
  „Szlak śladami powstania styczniowego” (niebieski): Hajnówka – Orzeszkowo - Hajnówka
  
• 
  żółty: Topiło - Białowieża, na terenie gminy na odcinku: Topiło - rez. „Michnówka” – rez. „Olszanka-Myśliszcze” – rez. „Berezowo”.
  

• 
  szlak „Szlakiem Prawosławnych Światyń” (żółty), na terenie gminy na odcinku: Czyże – Nowe Berezowo – Hajnówka – Dubiny – Wasilkowo – Łosinka.
  
• 
  Hajnówka – Orzeszkowo – Hajnówka (niebieski),
  
• 
  Dubicze Cerkiewne – Topiło – Białowieża (żółty),
  
• 
  Hajnówka – Dubicze Cerkiewne (Czeremcha – Piaski; czerwony).
  

4. 
   Ścieżki przyrodnicze:
   

• 
  Ścieżka „Leśne osobliwości” w Topile (Nadleśnictwo Hajnówka).
  

5. 
   Kolejka wąskotorowa:
   

• 
  Turystyczne przejazdy do Topiła, Lipin i Postołowa.
  

6. 
   Inne:
   

• 
  Przejazd bryczkami, wozami i saniami w Postołowie i Pasiecznikach Wielkich,
  
• 
  przejazdy bryczkami i organizacja biesiad w Topile.
  

7. 
   Miejsca ogniskowe:
   

• 
  Topiło, Lipiny, Harcerska Górka, Zwierzyniec (Zajazd „Myśliwski”).
  

8. 
   Imprezy turystyczne, folklorystyczne i uroczystości religijne o potencjalnym znaczeniu turystycznym:
   

• 
  nabożeństwa i uroczystości religijne w ur. Krynoczka pod Hajnówką (największe w trzeci dzień Św. Trójcy (święto ruchome, tzw. Pięćdziesiątnica, w 50 dni po Wielkanocy),
  

Gmina może poszczycić się największą liczbą rezerwatów na obszarze całej Krainy Żubra. Największą atrakcją gminy są jej walory przyrodnicze związane z Puszczą Białowieską i jej rezerwatami. Walory te, szczególnie walory widokowe i ornitologiczne doliny Leśnej nie są w pełni wykorzystane w ofercie turystycznej. Gmina dysponuje także znacznymi, choć także nie w pełni dotychczas wykorzystanymi walorami środowiska kulturowego (piękna zabudowa wiejska szczególnie w Nowym Berezowie, miejsce kultu – Krynoczka we wspaniałym otoczeniu leśnym). Gminę ocenić należy bardzo wysoko pod względem oferty agroturystycznej; kwater jest nie tylko dużo, ale część z nich mieści się w autentycznych drewnianych domach, a ich oferta jest urozmaicona (lokalne potrawy, bryczki, itp.). Są tutaj także dobre warunki do uprawiania różnych form turystyki: kolejka leśna, bryczki, turystyka rowerowa. Za mało jest natomiast ofert dotyczących turystyki przyrodniczej. Przez gminę będzie przebiegał „Szlak Krainy Żubra” na swym odcinku przygranicznym i na odcinku łączącym Hajnówkę z Białowieżą. Uzupełnienia wymaga sieć pozostałych szlaków.

1. 
   Przeprowadzenie inwentaryzacji cennych obiektów wiejskiego budownictwa drewnianego i zabytkowych układów osadniczych, z określeniem najcenniejszych obiektów i ich zespołów oraz sposobów ich ochrony, a także możliwości ich adaptacji na cele turystyczne.
   
2. 
   Wprowadzenie zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, mających na celu ochronę najcenniejszych układów osadniczych i zespołów zabytkowej zabudowy.
   

4. 
   Wykonanie przy szlakach turystycznych oraz przy szosach Hajnówka – Białowieża, Hajnówka – Białystok, Hajnówka – Bielsk i Hajnówka - Siemiatycze opatrzonych logo Krainy Żubra drogowskazów do rezerwatów przyrody, najważniejszych zabytków i innych atrakcji turystycznych, a także obiektów infrastruktury turystycznej oraz tablic informacyjnych przy najciekawszych obiektach.
   
5. 
   Wydanie folderu z logo „Krainy Żubra” i mapką gminy, z zaznaczeniem i opisem najważniejszych atrakcji turystycznych gminy (rezerwaty przyrody, zabytki architektury i budownictwa wiejskiego, drewniane chaty, świątynie, kapliczki i „cudowne miejsca”, stare cmentarze, parki itp.) oraz obiektów infrastruktury turystycznej ilustrowanego barwnymi fotografiami najważniejszych obiektów.
   
6. 
   Wyznakowanie pieszego „Szlaku Krainy Żubra” na odcinku: rez. „Starzyna” – Topiło – rez. Przewłoka (Białowieża) i adaptacja na odcinek „Szlaku Krainy Żubra” istniejącego zielonego szlaku z Hajnówki do Białowieży
   
7. 
   Wyznakowanie rowerowego „Szlaku Krainy Żubra” na odcinku: Topiło – Droga Olemburska – Białowieża (z wykorzystaniem istniejącego odcinka szlaku zielonego) oraz na odcinku Hajnówka – rez. Dębowy Grad” – Budy (Białowieża)
   
8. 
   Wyznakowanie kilku nowych szlaków na terenie gminy:
   

• 
  pieszego „Szlaku Obrzeży Puszczy Białowieskiej” z Narewki do Policznej, na odcinku: rez. „Gnilec” – Borysówka – Smolany Sadek – Zwodzieckie – Sorocza Nóżka - Skryplewo – Postołowo – Lipiny – Hajnówka – Judzianka – Podtrościaniec – Orzeszkowo – Wygon,
  
• 
  pieszego szlaku łącznikowego na odcinku: rez. „Starzyna” – Topiło – Łozice.
  
• 
  rowerowego „Szlaku pereł architektury drewnianej” na odcinku: Stary Kornin – Nowe Berezowo – Kuraszewo
  

9. 
   Wytyczenie ścieżki przyrodniczej:
   

• 
  „Dolina Leśnej” na trasie od mostu na trasie kolejki Hajnówka-Topiło, do mostu na Drodze Olenburskiej oraz budowa kładek i wieży obserwacyjnej na jej trasie
  

10. 
    Objęcie wsi Nowe Berezowo pilotażowym programem „Wieś jak malowanie” i rewaloryzacja najciekawszych zabytków budownictwa drewnianego we wsi.
    
11. 
    Opracowanie lokalnych produktów turystycznych mogących urozmaicić ofertę turystyczną gminy:
    

• 
  całodniowa wycieczka przyrodnicza do rezerwatów położonych na terenie gminy,
  
• 
  całodniowa wycieczka ornitologiczna w dolinę Leśnej i do rezerwatu PTOP „Wasilkowo”.
  
• 
  całodniowa wycieczka kulturowa w okolicach Hajnówki (np. Krynoczka, Nowe Berezowo, Orzeszkowo, Łozice), z degustacją lokalnych produktów spożywczych, regionalnymi posiłkami, przejazdem bryczką itp.
  
• 
  uruchomienie dla celów turystycznych nowych odcinków kolejki leśnej przebiegających porze teren gminy (w tym zwłaszcza do Starej Białowieży).
  

10. 
    Wprowadzenie do oficjalnego kalendarza imprez o znaczeniu turystycznym w Krainie Żubra uroczystości religijnych w ur. Krynoczka.
    
11. 
    Rozbudowa istniejącego obiektu turystyki konnej w Orzeszkowie (Zatrościniec),
    
12. 
    Budowa centrum rekreacji w Lipinach – obiekty hotelowe, ośrodek turystyki konnej, itp.
    
13. 
    Budowa ośrodka rehabilitacyjnego wraz ze stadniną koni w Postołowie, bazą noclegową i zapleczem gastronomicznym.
    
14. 
    Budowa ścieżek rowerowych przy drogach wojewódzkich: Golakowa Szyja – Nowosady - Dubiny, Białowieża – Hajnówka, Stare Berezowo – Hajnówka, granica z gminą Dubicze Cerkiewne – Hajnówka.
    
15. 
    Organizacja nowych i rozbudowa istniejących gospodarstw agroturystycznych.