Hoofdstuk 3: Metazoa of meercellig georganiseerde dieren 1 Inleiding
|
Спампаваць 63.14 Kb.
|
| Hoofdstuk 3: Metazoa of meercellig georganiseerde dieren
3.1 Inleiding Meercelligheid is ontstaan uit eencellige voorouder 1) syncitiumhypothese Binnen 1 cel meerdere kernen, oorspronkelijk niet gescheiden dr plasmalemma’s Op bepaald moment zijn er plasmalemma’s gevormd meercellig organisme
Eencelligen leven samen in een kolonie Er is taakverdeling (functionele differentiatie) Vb aan de buitenzijde cellen verantwoordelijke vr beweeglijkheid en voedselopname, aan de binnenzijde vr reproductie 3.2 Embryonale ontwikkeling Meercelligen passeren altijd een 1-cellig stadium: zygote 3.2.1 Vroege embryonale ontwikkeling: Ontstaan van het ectoderm en endoderm Zygote deelt mitotisch identieke cellen Z         aadcel
+ zygote Eicel Embryogenese zygote
oölemma   vitelline membraan (wordt fertilisatiemembraan, er kan maar 1 spermacel
  nr binnen) blastomeer
 1ste klieving
mitose Klievingen zo snel, G1 en G2 zo kort dat totale volume van zygote gelijk blijft K Weinig dooier: oligolecithaal ei ~ holoblastische klieving (onthouden: oh) Veel dooier: telolecithaal ei ~ discoïdale klieving (dt)
klievingen enkel aan de periferie     
 
   
2de 3de 
4-cellig 8-cellig 16,32,64,…  blastocoel (primaire lichaamsholte)
stadium stadium Tussen de verschillende cellen ontstaan ruimtes die uiteindelijk 1 holte vormen: BLASTOCOEL Bij in water afgezette eitjes is de blastula beweeglijk dankzij cilia op de blastomeren Cellen vormen epitheel rond holte animale pool micromeren
macromeren (meer dooier) vegetatieve pool
blastophorus/oermond archenteron/oerdarm blindeindigend spijsverteringskanaal
Tot hier was het UNIVERSEEL 3.2.2 Vorming van het mesoderm of derde kiemblad en ontstaan van een secundaire lichaamsholte PROTOSTOMIA blastophorus ~ mond (Verdere tekeningen: zie notities) Het mesoderm ontstaat door mitotisch uitgroeien van een cellaag tussen ecto- en endoderm vertrekkend van twee cellen die zich aan overgang ecto- en endoderm bevonden. Binnen het mesoderm ontstaat door scheuring en holtevorming een met vocht gevulde secundaire lichaamsholte, het schizocoeloom. Wanneer enkel de ectodermale zijde met mesodermcellen is afgelijnd spreken we van pseudocoeloom.  
Deuterostomia blastophorus ~ anus Het mesoderm ontstaat als een blaasvormige afsplitsing uit het endoderm. Er wordt meteen een secundaire lichaamsholte gevormd, het enterocoeloom 3.3 Bestemming van de respectievelijke kiembladen: organogenese
Spijsverteringsstelsel met alle aanhangsels
Buitenste lagen van de huid met alle in- en uitstulpingen Bij chordata zal uit het ectoderm boven de chorda dorsalis (axiaal steunelement bij chordata) via chemische inductie de neurale buis ontstaan zenuwstelsel
° uit sclerotoom * onderhuids bindweefsel * rugspieren ° uit myotoom
° uit nefrotoom * gonaden
Opm.: De chorda invagineert samen met het via enterocoeloomvorming afgesplitste mesoderm oorspronkelijk samen met het endoderm en splitst dan af. Sommigen zeggen dus dat de chorda van endodermale oorsprong is, anderen duiden het aan als mesodermaal. 3.4 Primaire lichaamsbouw bij de diverse Metazoa Diblastische dieren: (holtedieren) Enkel ecto- en endoderm, eventueel acellulaire mesenchymlaag Geen mesoderm, dus geen echte spieren Spijsverteringsstelsel is blindeindigende verteringszak Triblastische dieren: tijdens de embryonale ontwikkeling zijn de drie kiembladen gevormd Acoelomata (Platwormen) Geen secundiare lichaamsholte Ruimte tss ecto- en endoderm is gevuld met parenchymcellen
Secundaire lichaamsholte enkel langs ectodermale zijde met mesoderm omzoomd ~ pseudocoeloom
Secundaire lichaamsholte volledig afgelijnd met mesoderm Mesoderm hft visceraal blad (tg endoderm) en pariëtaal blad (tg ectoderm) Coeloom gevormd als afsplitsing van het archenteron: enterocoeloom (Echinodermata en Chordata) (deuterostomia) Coeloom dr splijting ontstaan, holtes binnen mesoderm: schizocoeloom (Annellida, Mollusca en Arthropoda) (protostomia) 3.5 Algemeen bouwplan van een schizo-coelomaat Het ontstaan van segmentatie Dieren opgebouwd uit achter elkaar schakeling van in oorsprong gelijke delen, segmenten of metameren. Segment langs buitenzijde begrensd dr ectoderm. Darm is rechtlijnige buis tss mond en anus. In elk segment links en rechts vd darm een coeloomzakje.
Op plaats waar linker en rechter coeloomzakje elkaar raken: mesenteriumvlies: hangt darm op in het lichaam. Tss dubbele mesenteriumvliezen ruimte uitgespaard dorsaal en ventraal bloedvat en dorso-ventraal verlopende ringbloedvaten in dissepimenten. Dorsale bloedvat fungeert als hart, bloed stroom van posterieur nr anterieur. In elk coeloomzakje nephridiumbuisje dat via nephridioporus uitmondt in buitenwereld (excretie). Uit de wand van coeloomzakjes ontstaan voortplantingsorganen.
Spieren zijn gesegmenteerd. Circulaire en longitudinale spieren peristaltiek: lichaam vooruit, vasthaken, rest van lichaam meetrekken. Circulaire spieren contraheren: segmenten worden langer en dunner, bij longitudinale korter en dikker. 
      
 
Protostomia-schizocoelomaat sagittale doorsnede ringbloedvat  gonaden  
 
  dorsaal
    bloedvat
 
m ventraal
   bloedvat
 
segmentatie!!! f rontale doorsnede
  
 
3.6 Algemeen bouwplan van een vertebraat-enterocoelomaat 1) Dwarse snede Dorsaal van de darm axiale steunstructuur: chorda. Door inductie ontstaat boven de chorda de neurale buis. Links en rechts vd chorda segmentaal ingedeeld somieten mesoderm. Oorspronkelijk is het mesoderm een klompje cellen met een centrale holte (enterocoeloom), die ventraalwaarts tss ecto- en endoderm groeien en verder differentiëren. Dorsale of somieten mesoderm vormt skelet, spieren en dermaal onderhuidsbindweefsel. Mediaal deel vormt nieren en voortplantingsorganen. Visceraal en somatisch blad van ventraal deel omgrenst definitieve coeloomholte als peritoneumvliezen die met elkaar verbonden zijn met mesenteriumvliezen en speelt belangrijke rol bij ontstaan hart en bloedsomloop.
Ectoderm vormt buitenste lagen vd huid. Spijsverteringsstelsel is doorlopend. Mond en anus zijn aanwezig. De pharynx staat via 5 kieuwspleten in verbinding met de buitenwereld. Slokdarm kan ventraal aanhangsel vertonen dat kan fungeren als long(en) of zwemblaas. Na de maag sluit op het duodenum de pancreas aan en eveneens de galblaas als verzamelplaats vd lever. Op overgang van dunne nr dikke darm: blindeindigende uitstulping, caecum. Dorsaal bevindt zich de neurale buis, boven de darm Epineurii. Vooraan ontstaan hieruit de hersenblaasjes. Uit de neurale buis ontspringen segmentaal de spinale zenuwen. Links en rechts tegen de neurale buis: spinale ganglia. Onder neurale buis: chorda. Beiden omgeven dr segmentaal aangelegde wervels. Buiten kopgebied links en rechts vd wervelkolom segmentaal aangelegde somieten. In achterste deel van het dier, tg de wervelkolom aan liggen de nieren en het voortplantingsstelsel die beiden afvoergang hebben die oorspronkelijk uitmondt in de cloaca.
De wervels hebben functie van de chorda overgenomen. Aan de wervelkolom is het lichaam opgehangen. Pharynx: voedselverzamelapparaat, inwendige zeef      
Bloedsomloop    Dorsale aorta
   
a carotis
a     
ventrale aorta vena cava
 |
klieving enkel
dwars:
GASTRULA
endoderm
rteria
capillair
ortabogen